Bạn Đọc Viết: Di Tích Mỹ Sơn

Photo credit: www.wikipedia.org

Bạn Đọc Viết: Di Tích Mỹ Sơn

Không hùng vĩ như đền Angkor của Campuchia, cũng không dập dìu du khách như khu phố cổ Hội An, nhưng vào tháng 12 năm 1999, khu di tích Mỹ Sơn đã được UNESCO chọn là một trong các di sản văn hoá thế giới, tại phiên họp thứ 23 của Ủy Ban Di Sản Thế Giới.

Thật ra không ai biết tên chính thức của khu di tích nầy. Các nhà nghiên cứu đã định danh theo tên của một ngôi làng gần nhất là làng Mỹ Sơn thuộc xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.  Khu vực này cách thành phố Đà Nẵng khoảng 69 Km.  Từ đó tên di tích được gọi là khu di tích Mỹ Sơn hay còn được gọi là thánh địa Mỹ Sơn.  Đây là một quần thể kiến trúc gồm hơn 70 đền tháp Champa với đồi núi bao quanh, nằm trong một thung lũng có đường kính khoảng 2 Km.  Trung tâm của khu vực là một tháp chính, bao quanh là nhiều tháp phụ;  tất cả đều có tháp nhọn và cổng tháp thường quay về hướng đông để tiếp nhận ánh sáng mặt trời.

Mỹ Sơn ngày trước là trung tâm tôn giáo của vương triều Champa, cũng là nơi chôn cất và lăng mộ của các vị vua, hoàng thân.  Được xây dựng từ thế kỷ thứ tư và kéo dài nhiều thế kỷ tiếp theo, nhưng sau khi vương quốc Champa lụi tàn, thánh địa Mỹ Sơn đã bị chìm trong quên lãng hàng trăm năm, mãi đến năm 1885, mới được phát hiện.  Mười năm sau, các nhà nghiên cứu bắt đầu thực hiện các cuộc phát quang, nghiên cứu khu di tích này.

Nghệ thuật kiến trúc của các đền tháp ở di tích Mỹ Sơn mang ảnh hưởng lớn của phong cách Ấn Độ và được coi là một trong những trung tâm đền đài chính mang dấu ấn của Ấn Độ giáo ở khu vực Đông Nam Á và cũng là di sản có quy mô lớn của thể loại này tại Việt Nam.  Những bí ẩn về kỹ thuật xây dựng là vấn đề được các nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu.  Kiến trúc Champa ở Mỹ Sơn hiện nay, dù được xây dựng trong thế kỷ nào, thì các viên gạch xây dựng nên tháp đều được xây mài khít liền khối, không hề thấy mạch vữa kết dính.  Các viên gạch liên kết với nhau vững chắc, ổn định cả ngàn năm nay.  Từng viên gạch gắn kết với nhau tạo ra những công trình kiến trúc thanh thoát khoẻ mạnh, hình khối nuột nà giàu cảm xúc.

Người xưa đã xây dựng theo kỹ thuật nào và có chất kết dính hay không? Có nhiều giả thuyết về chất kết dính giữa các viên gạch trên tháp Chăm, nhưng vẫn chưa có được câu trả lời chính xác.  Có người cho rằng những nghệ nhân Chăm xưa kia đã chất đất sét thành hình những tòa tháp rồi mới nổi lửa nung.  Thậm chí, người dân vùng này còn nói rằng dưới chân các tòa tháp có những “bộ rễ” bằng gạch để hút tinh khí trong lòng đất mẹ nuôi thân tháp.  Nếu chặt đứt “bộ rễ”, tháp sẽ “chết khô” như một loài cây.  Một giả thuyết khác cho rằng những kiến trúc ở Mỹ Sơn được xây dựng bằng gạch đã nung sẵn, vật liệu này được sản xuất ngay tại địa phương, và chất kết dính các viên gạch là nhựa thực vật khai thác tại rừng núi trong vùng.  Đó là nhựa cây dầu rái hay cây ô dước, là chất nhớt dạng nước có màu vàng nhạt trong suốt, độ kết dính cao, không thấm nước.  Khi sử dụng bôi trên bề mặt, các viên gạch gắn kết với nhau vững chắc.  Để xây tháp, các viên gạch được mài bề mặt khá phẳng rồi gắn với nhau bằng nhựa cây tạo nên một khối chập liền khít liên kết ổn định vững chắc.  Tuy nhiên cho đến nay, điều nầy vẫn còn là một bí ẩn thách thức mọi tri thức của con người.

Từ hệ thống văn bia khám phá được ở đây, các nhà nghiên cứu đã biết được rằng, cuối thế kỷ 4 đầu thế kỷ 5, vùng đất thung lũng Mỹ Sơn này đã được vua Bhadravarman I hiến dâng cho thần linh, xây dựng nơi đây làm trung tâm tôn giáo của vương quốc.  Đây là nơi thờ thần Bhadresvarax – một dạng thể hiện của thần Siva – vị thần tối cao của Ấn Độ giáo, làm thần bảo trợ cho vương triều và quốc gia, với mong muốn được trường tồn mãi mãi.  Từ đó, các vương triều tiếp tục xây dựng, tôn tạo để hình thành nên diện mạo khu di tích ngày nay.

Bằng tài hoa của mình cùng với lòng sùng kính gửi về thế giới thần linh, các nghệ nhân điêu khắc đá người Chăm đã khắc tạc nên hệ thống tượng thờ, các tác phẩm điêu khắc đá vô cùng sống động.  Đó là những hệ thống bệ thờ hình chữ nhật, hình vuông khối hộp thắt ở giữa; những bệ tròn nuột nà tinh xảo thể hiện cảnh đạo sĩ giảng kinh sách; cảnh bồng bềnh huyễn hoặc trong đề tài đản sinh của thần Brahma; cảnh nhảy múa trong vũ điệu Nataraja của thần Shiva; cảnh quỷ vương Ravana trong cuộc đấu trí với các thần.  Bên cạnh đó là hệ thống các vị thần được thờ trong các kiến trúc, tượng thần Shiva, thần Brahma, thần Vishnu, thần Surya, thần Dvarapala v.v… cùng các con vật linh như sư tử Simba, bò Nandin, ngỗng Hamsa, thần chim Ganesa, voi, ngựa…, hình thành nên một hệ thống tượng thần theo nội dung thần thoại tôn giáo Ấn Độ.  Đặc biệt hơn cả là hệ thống ngẫu tượng sinh thực khí linga – yony với nhiều kích thước khác nhau, nhưng đều được thể hiện hình khối gọn chắc, hoạ tiết trang trí hoàn chỉnh, khắc tạc tỉ mỉ trau chuốt thể hiện nội dung ba vị thần tối cao của Ấn Độ giáo: Brahma – Vishnu – Shiva trên cùng một khối tượng, thể hiện khát vọng sinh sôi, sáng tạo của con người.

Khu di tích Mỹ Sơn là trung tâm tôn giáo của người Chăm ngày trước, với những tượng thần hình người, hình thú sắc sảo mang tính nghệ thuật rất cao.  Biết bao người, từ vua cho đến dân, đã từng thờ lạy những pho tượng ấy, từng cầu nguyện với những tượng thần ấy, từng hiến dâng vùng đất linh thiêng nầy cho các vị thần… chính vì vậy mà nơi nầy ngày nay được gọi là thánh địa Mỹ Sơn.  Tuy nhiên, đến nay ngay cả tính cách linh thiêng gán ghép cho thánh địa này cũng không còn một âm vang nào.  Những đền thờ, những tượng thần được coi là linh thiêng ngày trước, giờ đây chỉ còn là những tác phẩm kiến trúc độc đáo, những tượng điêu khắc mỹ thuật, những cổ vật quý hiếm.

UNESCO là tổ chức quốc tế về văn hoá, khoa học và giáo dục đã chọn nơi đây là di sản văn hoá thế giới cần được bảo tồn, và du khách đến đây chỉ để thưởng ngoạn chứ không còn ai nghĩ đến việc thờ phượng nữa.  Lý do là vì những ngôi đền, những pho tượng ấy chỉ là hình tượng tà thần, sản phẩm của trí tưởng tượng của người phàm, không tồn tại với thời gian, nay còn mai mất.  Tại thánh địa Mỹ Sơn, các thần Siva, thần Brahma, thần Visnu, thần Surya, thần Dvarapala v.v… cùng các con vật linh như sư tử Simba, bò Nandin, ngỗng Hamsa, thần điểu Ganesa, voi, ngựa… trong tôn giáo thờ vật linh dù đã được tôn thờ cả chục thế kỷ liền, nhưng rồi tất cả chỉ còn là những tượng đá vô tri vô giác.

Thật ra từ ngàn xưa, ý thức tôn thờ Đức Chúa Trời đã tồn tại từ trong sâu thẳm của lòng người, vì con người là tạo vật duy nhất được Đức Chúa Trời dựng nên với sinh khí của Ngài.  Thánh Kinh cho biết: “Thượng Đế Hằng Hữu lấy bụi đất tạo nên người, hà sinh khí vào lỗ mũi, thì người có sự sống.” (Sáng Thế Ký 2:7).  Tuy nhiên từ khi con người phạm tội không vâng lời Chúa, sự sáng tâm linh trong con người trở nên tăm tối đến độ thay vì tôn thờ Đấng Tạo Hoá là Chân Thần, thì con người suy đồi đến độ tôn thờ những hình tượng điểu thú do chính mình tạo ra…

Để đem con người trở lại, chính Đức Chúa Trời đã phải giáng thế làm người qua Chúa Cứu Thế Giê-xu, để khai sáng tâm linh tăm tối, để nói cho con người biết Đức Chúa Trời quyền năng, yêu thương và tràn đầy ân sủng như thế nào, để thuyết phục con người quay trở lại tôn thờ Ngài.  Cuộc đời toàn hảo của Chúa Giê-xu trên đất Do Thái cách đây hai nghìn năm có mục đích mặc khải cho con người không những biết Đức Chúa Trời và tình yêu của Ngài nhưng đồng thời cũng để hoàn tất chương trình cứu rỗi thực tế, nghĩa là mở đường cho con người trở về tôn thờ Đức Chúa Trời.

Khu di tích Mỹ Sơn ở tỉnh Quảng Nam trên quê hương chúng ta là bằng chứng của tình trạng tâm linh tăm tối.  Con người rất chân thành trong ý hướng tôn thờ Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hoá, là Chân thần, nhưng cuối cùng đã xây dựng nên những đền đài để tôn thờ những tượng thần hư giả, mà tất cả đều bị lãng quên, đều bị qua đi như những con người của những thế đại tôn thờ chúng.

Con đường chính đáng duy nhất trở về với Đức Chúa Trời là con đường thống hối, ăn năn đối với quãng đời lầm lạc.  Tiếp theo đó là đặt lòng tin nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu, Đấng đã tuyên bố rằng, “Ta là con đường, chân lý và sự sống.  Không bởi ta thì không ai đến được cùng Cha.” Mong bạn đến với Chúa Giê-xu, tiếp nhận Ngài vào lòng và tôn thờ Ngài, chắc chắc bạn sẽ không thất vọng, vì “Hôm qua, ngày nay và cho đến muôn đời, Chúa Cứu Thế Giê-xu không bao giờ thay đổi.”

Ánh Dương